به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از ایرنا ، اراك با قدمتی بیش از 200سال، یكی از یادگارهای دوران قاجاریه است كه به دلیل توسعه نامتوازن و نبود تناسب بین رشد اركان توسعه در عنفوان جوانی، پیری و فرتوتی را تجربه كرده و با چالش های جدی در آلایندگی منابع پایه آب، هوا و خاك مواجه است.

این واقعیتی تلخ است كه ‘باغ شهر’ زیبای اراك امروز به شهر آلوده ای تبدیل شده كه در سایه برخی بی برنامگی ها و نبود نقشه جامع و متوازن توسعه، حالتی كاریكاتوری به خود گرفته و ساكنان آن هر روز قربانیان خاموش آلاینده ها هستند و سلامت آنان در معرض تهدید جدی است.

شهر اراك در فرآیند رشد صنعتی و فناوری ماشینی در اوایل دهه 40 ، در رقابتی ناموزون با بخش های دیگر توسعه، راهی را آغاز كرد كه امروز به مقام نخست تنوع تولیدات صنعتی، رتبه دوم صنایع مادر تخصصی و مقام سوم صنعت كشور انجامیده، اما در سایه بی توجهی به سایر بخش ها،چالش های زیست محیطی، رشد ناموزون تركیب جمعیت شهری، عقب ماندگی حوزه فرهنگ و زیرساخت های رفاهی، شهری و كشاورزی را در مقایسه با صنعت، با خود یدك می كشد.

اراك امروز به عنوان یكی از هشت شهر آلوده و شناسنامه دار كشور شناخته شده كه مردم آن هر بامدادشان را با آسمانی تیره آغاز می كنند و بی هیچ گناهی، وام دار میراثی نامبارك به نام ‘آلودگی هوا’ هستند كه ترمیم و مهار آن نیازمند توجه جدی دولتمردان و كسب امتیازات و اعتبارات خاص است.

برچسب ‘آلودگی هوا’ برای استان مركزی كه سومین رتبه تنوع زیستی كشور را دارد و از نظر موقعیت جغرافیایی وظرفیت های گردشگری، كشاورزی و فرهیخته پروری، شهرتی خاص دارد برازنده نیست و بایست در سایه همت همگانی، تدابیر كارآمد بازدارنده و برنامه ای جامع، از روند رو به رشد این پدیده مخرب در آن جلوگیری شود.

كارشناسان و دست اندركاران زیست محیطی استان مركزی بر این باورند كه آلایندگی هوای اراك در دهه های اخیر نشان از سهل انگاری و رعایت نشدن استانداردهای جهانی در استقرار صنایع و مهار منابع آلاینده ترافیكی و صنعتی دارد و نكته دردآور در این خصوص این است كه هنوز تحقیق جامع علمی از آثار زیان بار آلودگی هوا بر سلامت شهروندان اراكی انجام نشده است.

آنان معتقدند: اگرچه در دولت های نهم و دهم با تصویب طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك نخستین گام برای مهار هیولای آلودگی هوا در این شهر برداشته شده، اما با تخصیص لاك پشتی اعتبارات آن نمی توان روند رو به رشد بیماری های سرطانی و آلرژی ها را مهار كرد.

به گفته كارشناس دفتر پایش آلودگی هوای اداره كل حفاظت محیط زیست استان مركزی، شهر اراك در سه ماهه اول امسال 27 روز كیفیت هوای ناسالم داشته كه 25 روز آن با شرایط هشدار و دو روز با شرایط اضطرار بوده است.

‘مهدی مصطفوی’ افزود: سه روزاز ایام ناسالم امسال در فروردین ماه،10 روز در اردیبهشت ماه و 14 روزدر خرداد ماه ثبت شده است.

وی بیان كرد: سال گذشته نیز شهر اراك 185 روز را با كیفیت هوای ناسالم سپری كرده، در حالی كه طبق استانداردهای جهانی بین یك تا چهار روز هوا در شرایط هشدار می تواند سلامت مردم را به خطر بیندازد.

یكی دیگراز كارشناسان دفتر پایش آلودگی هوای اداره كل حفاظت محیط زیست استان مركزی توضیح داد: در شرایطی كه هوای اراك حاوی فاكتورهای سمی و خطرآفرین برای سلامت مردم است، باید در روزهایی كه غلظت آلاینده های هوا افزایش می یابد طبق دستورالعمل حفاظت محیط زیست كشور، برای اعمال 10 اقدام اصلاحی و بازدارنده در كمیته هماهنگی و نظارت مواقع اضطراری آلودگی هوای استان مركزی تصمیم سازی شود.

‘علیرضا محرابیان’، زوج و فرد كردن تردد خودروها، تامین و الزام سوخت گاز صنایع آلاینده، جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده در سطح شهر، تعطیلی مدارس و ادارات دولتی را از مواردی دانست كه در اراك به ندرت جدیتی در عملیاتی شدن آن وجود دارد.

مدیركل حفاظت محیط زیست استان مركزی نیز گفت: عامل 50 درصد از آلودگی هوای اراك تردد خودروها و تنگناهای ترافیكی است و استقرار صنایع آلاینده متعدد در حاشیه این شهر نیز با سهم 40 درصدی و منابع گرمایشی خانگی و تجاری با سهم یك درصدی نفس ساكنان این شهر را به شماره انداخته است.

‘امیر انصاری’ افزود: ‘دی اكسید گوگرد’ ،’ذرات معلق’، ‘ازن’، ‘فلوئور’ ، ‘منواكسید كربن’ و ‘بخارات سمی’ متعدد از مهمترین تركیبات اصلی آلایندگی هوای اراك است.

وی یادآور شد: محصور بودن اراك از سه طرف با ارتفاعات و از یك سو همجواری با كویر میقان كه موجب ایستایی هوا و ماندگاری آلاینده ها بر این شهر می شود، عاملی طبیعی در تشدید آلودگی هوای این شهر است، ضمن آنكه بادهای غالب، آلایندگی صنایع را به سطح شهر هدایت می كنند.

مدیركل حفاظت محیط زیست استان مركزی خاطر نشان كرد: با وجود پیگیری های متعدد شهر اراك در برنامه های توسعه دوم، سوم و چهارم از اعتبارات آلودگی هوا محروم بود، اما سرانجام با توجه دولت نهم، طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك در سال 86 در هیات دولت تصویب شد و فرامین و برنامه های اصلاحی و بازدارنده از مخاطرات آلودگی هوای اراك با اعتبارات خاص كلید خورد.

انصاری ادامه داد: اگرچه تاكنون تنها 10 درصد از اعتبارات 245 میلیارد ریالی این طرح جامع توسط دولت تخصیص یافته، اما شكل گیری كارگروه ویژه استانی و كمیته های كارشناسی ذیل آن موجب شده كه نقشه راه در شناخت چالش ها و ارائه راهكارهای كلیدی حوزه ترافیكی، صنعت، فرهنگ سازی، راهبری سوخت و فضای سبز شكل بگیرد و دستاوردهای خوبی داشته است.

وی خاطرنشان كرد: ساخت سه تقاطع غیرهم سطح در نقاط كور ترافیكی شهر، از دستاوردهای خوب طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك است كه با روان سازی ترافیك تاثیرات خود را به تدریج بر بهبود آلایندگی هوا خواهد گذاشت.

مدیركل حفاظت محیط زیست استان مركزی عنوان كرد: ایجاد یكهزار هكتار فضای سبز شهری از دیگر برنامه های سند كاهش آلودگی هوای اراك است كه آسیب شناسی بخش های عملیاتی نشده آن با تشكیل كمیته ای نظارتی در دست پیگیری است.

انصاری یادآور شد: درحال حاضر نقاط دهگانه در بافت شهری اراك برای توسعه فضای سبز هدفگذاری شده و قرار است با محوریت دفتر فنی استانداری مركزی امسال با اعتبارات چهار میلیارد ریال این طرح مهم در حاشیه كمربندهای ترددی شمالی و جنوبی و كوه مستوفی اراك آغاز شود.

وی توضیح داد: بر اساس مصوبات سفر سوم هیات دولت به استان مركزی، قرار شده تا تخصیص اعتبارات برای طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك كه از سال 86 تا 90برنامه ریزی شده بود تا پایان برنامه پنجم توسعه هر ساله با تخصیص یك پنجم اعتبارات پابرجا باشد كه این نیز هدیه ای از سوی دولت به مردم اراك است.

وی اضافه كرد: در سال 90 نیز سند جامع كاهش آلودگی هوای هشت كلان شهر كشور در هیات دولت تصویب شد كه اراك نیز یكی از آن ها است و محوریت آن ساماندهی خودروهای فرسوده، اصلاح ساختار سوخت، ارتقای ناوگان عمومی حمل و نقل و فرهنگ سازی است.

مدیركل حفاظت محیط زیست استان مركزی، مصوبات سفرهای استانی دولت نظیر انتقال مشاغل آلاینده به شعاع 30 كیلومتری از اراك، انتقال مشاغل مزاحم و آلاینده از بافت شهری به شهرك های صنعتی در خارج حریم شهر، تعطیلی واحد قدیم شركت آلومینیم سازی و انتقال واحد پخت آند آن و تغییر سوخت نیروگاه حرارتی شازند را از تصمیمات اثرگذار و مهم دولت عنوان كرد كه عملیاتی كردن كامل آن ها، نیازمند همكاری همه بخش ها و نهادها است.

انصاری بیان كرد: یكی از مشكلات مهم، كم رنگ بودن مسوولیت پذیری و مشاركت صنایع در حفظ محیط زیست و رفع آلایندگی هاست و برای استان مركزی با دوهزار و 700 واحد تولیدی و صنعتی بیش از 195واحد آلاینده قابل قبول نیست كه امسال پنج واحد خود را ملزم به ارائه مدارك و مستندات خود اظهاری پایش دانسته اند.

وی بیان كرد: تا دیدگاه صاحبان صنعت، مردم و مسوولان استان با اهداف مدیریت زیست محیطی و برنامه های توسعه محور همسو نباشد، اثرگذاری طرح های جامع كاهش آلودگی هوا در اراك در حد انتظار نخواهد بود.

نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص گفت: هوای پاك بزرگترین سرمایه محسوب می شود، ولی متاسفانه در نبود برنامه ریزی و مدیریت اقتصادی صحیح، قربانی شده و سلامت منابع انسانی، (موتور محركه و مغز متفكر توسعه) را در اراك به خطر انداخته است.

‘عباس رجایی’ افزود: سهل انگاری مجامع علمی و تحقیقی كشور و استان مركزی در آنالیز منابع آلایندگی هوای اراك و میزان تاثیر گذاری برنامه های اجرایی از ضعف هایی است كه باید با تدبیر تصمیم سازان محلی و كشوری رفع شود.

وی تصریح كرد: مطالعات بیانگر آن است كه ریزگردها حدود 20 تا 30 درصد آلاینده های هوای اراك را تشكیل می دهند كه بخشی از آن ناشی از مجاورت این شهر با تالاب كویری میقان و بخش دیگر نیز به صورت مقطعی از مناطق جنوبی و غربی به این شهر وارد می شوند.

نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: 30 تا 35 درصد آلایندگی هوای اراك نیز به خاطر سوخت های فسیلی و تردد خودروهای عمومی و شخصی و سنگینی ترافیك است كه به صورت دی اكسید گوگرد، منواكسید كربن و غیره در هوا منتشر می شود.

رجایی یادآور شد: اگرچه وجود صنعت امتیازی افتخارآمیز در عرصه اقتصاد اراك است، اما برخی از صنایع آلاینده و غیرمسوول با فن آوری فرسوده و قدیمی هر روز حجم عظیم گازهای سمی را در فضای این شهر منتشر می كنند و بدون آنكه مسوولیت پذیری داشته باشند، سهمی بزرگ در ناسالم شدن هوا دارند.

وی اضافه كرد: بخش تولید باید سهم خود را در حوزه اجتماعی و زیست محیطی شهر اراك بپردازد و تولید به قیمت تهدید سلامت مردم ارزش بالایی ندارد.

نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی اظهار كرد: برای مهار آلایندگی و جلوگیری از قرار گرفتن هوای شهر اراك در شرایط هشدار و اضطرار بایستی مجموعه مدیریت اجرایی شهر دست به دست هم داده و برنامه ها و تصمیمات موثری را در جمع آوری خودروهای فرسوده، افزایش سوخت گاز، بهبود مدیریت مصرف انرژی خانگی و اداری، ساماندهی واحدهای صنعتی آلاینده و جلوگیری از استقرار واحدهای جدید در حریم شهری اراك اتخاذ و اجرایی كنند.

رجایی افزود: تصویب طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك در دولت نهم اقدامی مترقی است اما نحوه اجرایی شدن آن، نظارت كارآمد و اثرگذاری برنامه ها بر مهار آلایندگی آن مهم است كه در شش سال گذشته در حد انتظار نبوده است.

وی گفت: یكی از مباحثی كه باید به صورت جدی و ریشه ای در كارگروه ویژه دولت برای آلودگی هوای اراك برای آن تصمیم سازی شود، اصلاح ساختار مشكل دار و فرسوده صنایع آلاینده حاشیه شهر اراك است و باید ضوابط سخت گیرانه و بدون هرگونه ملاحظه منطبق با استانداردهای جهانی برای آنها پیش بینی و اجرایی شود.

نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب تاكید كرد: مجلس و دولت تصمیمات موثری را در حوزه مدیریت تالاب های كویری و مباحث جغرافیایی و آب و هوای طبیعی دارند و مسوولان اراك با توجه به مجاورت این شهر با كویر میقان، باید با حساسیت آن را دنبال كنند.

رجایی گفت: سازمان حفاظت محیط زیست كشور موظف شده تا طبق كنوانسیونهای بین المللی و برنامه جامع عملیاتی، در كاهش حجم ریزگردهای وارداتی مشاركت كند.

وی ادامه داد: روند رو به رشد آلودگی هوای اراك زنگ خطری جدی است كه باید مسوولان را مجاب كند تا در ساماندهی ناوگان عمومی و شخصی و مدیریت سوخت های پاك و دوگانه سوز كردن خودروها این شهر را در اولویت قرار دهند.

استاندار استان مركزی نیز در خصوص آلودگی هوای اراك گفت: مدیریت و مهار آلودگی هوای اراك اولویت كاری مسوولان ارشد استان مركزی است و در تمامی سطوح ملی پیگیری و رایزنی برای رفع ریشه های این چالش بزرگ جریان دارد.

‘علی اكبر شعبانی فرد’ مصرف سوخت های فسیلی توسط صنایع بزرگ آلاینده اراك را یكی از منشاءهای آلودگی هوا دانست و افزود: تامین بخشی از برق كشور توسط نیروگاه حرارتی شازند افتخاری ملی است اما تصمیم سازان كلان همانطور كه در سیاست های سفرهای استانی درج شده، باید تبدیل سوخت این واحد به گاز را جدی بگیرند.

وی بیان كرد: بیشتر معابر اصلی شهر اراك تنگ و قدیمی است كه سرعت بخشی در بازگشایی این معابر و روان سازی تردد خودروها و ترافیك به عنوان یك سیاست راهبردی مهم توسط شهرداری اراك هدفگذاری شده و درحال انجام است.

استاندار استان مركزی تصریح كرد: طرح هدایت پساب های سرگردان اراك به كویرمیقان ، توسعه فضای سبز و تغذیه سفره های آب زیرزمینی از طرح های مهم در دست پیگیری است كه ظرف سال های آینده در مهار ریزگردها و تلطیف هوای اراك نقش به سزایی خواهد داشت.

شعبانی فرد اضافه كرد: در طرح جامع كاهش آلودگی هوای اراك توسعه یكهزارهكتاری فضای سبز اراك هدفگذاری شده اما با حضور كارشناسان كشوری طرحی بزرگ برای توسعه شش هزار هكتاری فضای سبز و تبدیل اراك به باغچه سبز و با آلودگی هوای كمتر در دراز مدت دیده شده است.

كارشناسان بهداشتی و درمانی استان مركزی از سوی دیگر با ابراز نگرانی جدی از روند رو به رشد آلودگی هوای اراك خواستار شرایط و نگاه ویژه برای مهار این منبع تهدید سلامت شهروندان شدند.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی اراك می گوید: با هر موج آلودگی هوا مراجعه به مراكز درمانی اراك با مشكلات حاد تنفسی نسبت به روزهای سالم 10 درصد افزایش می یابد.

دكتر ‘محمد جمالیان’ افزود: آلودگی هوا تاثیر مستقیمی بر سلامت شهروندان، بویژه افراد دچار نقص ایمنی بدن، سالمندان، كودكان و زنان باردار دارد.

وی توضیح داد:افزایش غلظت آلاینده های ذرات معلق، دی اكسید گوگرد،منواكسید كربن و دی اكسید نیتروژن در هوای اراك به صورت لحظه ای آثار سوء خود را بر سلامت شهروندان به جا می گذارد و استمرار آن بسیار نگران كننده است.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی اراك بیان كرد: افرادی كه دچار بیماری زمینه ای تنفسی هستند، در روزهایی كه غلظت آلاینده ذرات معلق بیش از حد استاندارد زیست محیطی است دچار مشكل حاد تنفسی شده و باید برای جلوگیری از این عارضه از حضور در اماكن عمومی خودداری كنند.

وی گفت: كودكان نیز به دلیل اینكه ساختار دستگاه تنفسی آنان بطور كامل تكامل نیافته در مواجهه با هوای آلوده بویژه با غلظت بالای ذرات معلق، دچار مشكل تنفسی می شوند.

دكتر جمالیان اضافه كرد: ورزشكاران باید از فعالیت های ورزشی در روزهای آلوده بپرهیزند زیرا با افزایش حركت، بدن به اكسیژن بیشتری نیاز دارد و تنفس در هوای آلوده علاوه بر انباشت ذرات معلق در ریه، روند اكسیژن رسانی كافی در خون و بافت ها را نیز مختل می كند.

وی یادآور شد: بالا رفتن غلظت آلاینده دی اكسید گوگرد در هوا علاوه بر اینكه در تركیب با رطوبت،خورندگی اشیا را به دنبال دارد در بدن نیز باعث كاهش جذب اكسیژن می شود.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی اراك عنوان كرد: افزایش غلظت آلاینده منواكسید كربن در هوا اثر مستقیم بر فرآیند سوخت و ساز سلول های بدن دارد و با كاهش سطح دسترسی سلولی به اكسیژن به بافت سلولی آسیب های جدی وارد می شود.

دكتر جمالیان مسمومیت پیشرفته با گاز منواكسید كربن را موجبات كاهش كارایی مغز دانست وگفت: بالا رفتن غلظت این آلاینده در هوا موجب بروز احساس خستگی و عصبانیت در افراد می شود.

وی تاكید كرد: خوردن غذاهای حاوی آنتی اكسیدان و ویتامین ها بویژه سبزیجات و میوه های تازه و رنگی در روزهای آلوده بسیار مفید است.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی اراك همچنین نسبت به نوشیدن زیاد آب و مایعات تاكید كرد و گفت: آب موجب رقیق شدن خون و دفع بیشتر سموم توسط كلیه ها می شود و در روزهای آلوده تاثیرات زیادی در حفظ سلامت افراد دارد.

رییس مركز بهداشت استان مركزی نیز گفت: در اردیبهشت امسال شاخص آلودگی هوای اراك تا 12 برابر حد مجاز نیز افزایش یافت كه با بررسی های انجام شده آمار مراجعه بیماران تنفسی به بخش اورژانس مراكز درمانی در سه روز متوالی تاچهار برابر روزهای دیگر بالا رفت.

دكتر ‘بابك عشرتی’ میانگین مراجعه با مشكلات تنفسی و ریوی در اردیبهشت ماه امسال به مراكز درمانی اراك را روزانه دو و نیم نفر و در كل ماه 76 نفر عنوان كرد و گفت: در سه روز آلوده اخیر 29 بیمار با مشكل ریوی و تنفسی به بخش های اورژانس این شهر مراجعه داشتند.

وی اظهار كرد: میانگین مراجعه اورژانسی بیماران قلبی به مراكز درمانی اراك نیز در اردیبهشت ماه 256 نفر و در سه روز آلوده اخیر 29 نفر بوده است.

رییس مركز بهداشت استان مركزی تصریح كرد: افزایش مراجعه بیماران تنفسی و قلبی به مراكز درمانی، پیامی بسیار تلخ است كه مسوولان و برنامه ریزان كشوری باید آن را بشنوند و چاره عملی برای آن بیندیشند.

كارشناسان و دست اندركاران توسعه شهری، اجتماعی و بهداشتی استان مركزی بر این باورند كه شهر اراك به عنوان مركز استان مركزی با بیش از 600 هزار نفر جمعیت امروز به صورت اورژانسی نیازمند مدد مسوولان كشور است تا ساختارهای بیمار خود را ترمیم كرده و جراحات زیست محیطی متعددش را التیام بخشد.

آنان می گویند: توسعه همه جانبه این شهر به لحاظ موقعیت منحصر به فرد ژئوپلتیكی اجتناب ناپذیر است، اما با ساختاری بیمار، منابع پایه آلوده، بویژه هوا، ادامه این روند در قلب ایران اسلامی امكان پذیر نیست.

آنان افزودند: چاره گشایش معمای سربه مهر آلودگی هوای اراك شناخت ماهیت علمی عوامل، برنامه ریزی، بسیج امكانات و مشاركت و تعامل حوزه دولتی و خصوصی در اصلاح كالبد بیمار توسعه شهری و ایجاد توازن بین اركان توسعه ای این خطه است.