قبل از اینکه در این بخش از یاد داشت  لیستهای انتخاباتی  تهران را مقایسه و میزان موفقیت آنها در مرحله اول انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی را بسنجیم , ذکر چند نکته را لازم می داند :

1-نتایج اولیه انتخابات در شهر ها ی بزرگ و تهران نشان می دهد که رویکرد رای دهندگان بیشتر به سمت چهره های مشهور و معروف است تا برنامه ها و سیاستها این خود چند دلیل دارد : همواره انتخاب افراد آسانتر است تا انتخاب برنامه ها و سیاستها , بدلیل اینکه افراد چهره های شناخته شده تری هستند ولی برنامه ها و سیاستها هم بطور کلی مطرح می شوند و هم اینکه دلایل شهروندان در ترجیح این یا آن برنامه و سیاست در قبال مسائل و مشکلات جاری کمتر قابل بررسی و چون و چرا است زیرا خود این بررسی از عهده یک فرد خارج بوده و همانطور که ارائه یک برنامه کار جمعی و همفکری گروهی را می طلبد , نقد و بررسی آن ها نیز البته  مستلزم خرد جمعی است ؛این فرایند را می توانیم از جمله ی کار کرد های احزاب در جوامع بدانیم  , روند برگزاری انتخابات مجلس در ایران نیز کمتر به این مهم توجه دارد که در فرصت کافی شهروندان بتوانند نامزد ها و برنامه ها ی آنان را در قبال مسائل و مشکلات گوناگون بسنجند و با بینش عمیق به نامزد خود رای دهند .در صورتی با حضور فعال و دائمی احزاب در عرصه سیاست ؛شهروندان می توانند با نقد و بررسی برنامه های احزاب در طول زمان ,همواره با فرصت کافی سیاستهای مورد ادعای احزاب و گروه ها را بسنجند ,کاری که درفرصت قلیل تبلیغات انتخاباتی  شدنی نیست.

2- گرایش به افراد و چهره ها موجب شده تا سیاست در ایران جنبه شخصی به خود بگیرد لذا شکل گیری آراء عمومی و توجه به آن نیز در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری مورد غفلت واقع می گردد به این معنا که نامزد ها ی انتخاباتی نه می دانند که نماینده کدام اقشار و طبقات اجتماعی اند و نه بطور کامل از مطالبات رای دهندگان باخبراند و فراگرد انتخابات حول و حوش شعار های کلی و طرح مشکلات و انتقاد از مسئولان بدون ارائه راه حلها و موکول نمودن آن به پس از راه یابی به مجلس انجام می گردد. این موضوع ؛انتخابات را از یک فرایند شکل گیری آراء عمومی به یک  ” نظر سنجی رسمی ” تبدیل مینماید.

3- در دوره های اخیر بدلایل گوناگون  و تحت تاثیر تبلیغات خاص نامزد های سیاسی در انتخابات –خصوصا” انتخابات ریاست جمهوری – موجب شده تا گرایش  نامزد ها و گروه ها بر مبنای  فرایندی باشد که با نام ” مخالف خوانی و مظلوم نمایی” بیان گردد. با این توضیح که احزاب و گروه ها و حتی افراد ( نامزدهای انتخاباتی ) بجای ارائه برنامه و راه کار حل مسائل در دوره تبلیغات انتخاباتی ,به انتقاد و اخیرا” به تبلیغات سوء و تخریب روی آورند این قبیل اعمال را می توان تحت عنوان کلی” مخالف خوانی ” دسته بندی نمود , از طرف دیگر برخی احزاب و گروهها نیز – اغلب کسانی که یا رد صلاحیت شده اند یا عرصه را برای حضور مناسب نمی بینند و لذا کاندیدا نمی شوند-نیز به روشی روی می آورند که با عنوان ” مظلوم  نمایی ” قابل نام گذاری هستند . البته در زیر مجموعه این دو رویکرد, منش ها و روش های دیگری نیز قابل احصاء و دسته بندی است: برای مثال ” افشاء گری ” زیر مجموعه مخالف خوانی و عبارت :” می خواهیم اما نمی گذارند ” زیر مجموعه مظلوم نمایی است ؛ هر دو این رویکرد ها از نشانگان ضعف ساختاری سیاست در ایران و لذا قابل آسیب شناسی است .برهمین اساس در این دوره از انتخابات دیدیم که از مناظره  های انتخاباتی در سطح ملی و با رویکرد های انتقادی – تخریبی بین نمایندگان احزاب و کاندیداهای نمایندگی مجلس در سیما برگزار نشد و به مناظره های محدود در سطح دانشگاهها و … اکتفا شد .سخن مقام معظم رهبری می تواند ناظر به همین موضوع باشد :

.” بنا بر این جلسه باید تخصصی باشد و الا توی جلسات عمومی و در صدا و سیما دو نفر بیایند بحث کنند ، آن کسی که حق است لزوما” غلبه نخواهد کرد ،آن کسی غلبه خواهد کرد که بیشتر عیاری کار دستش است و می تواند بازیگری کند . مثل قضیه عکس مار و اسم مار . گفت : کدام مار است ؟ مردم با اشاره به عکس مار گفتند : معلوم است ، مار این است . بنا بر این آزاد اندیشی در جلسات تخصصی متناسب با هر بحثی باید باشد . در محیطهای عمومی جای آن بحثها و مناظره ها نیست “. (سخنرانی در جمع دانشجویان در شهریور 1389 )

4- نکته  دیگر اینکه علی رغم برخی گمانه زنی ها ی حتی حکومتی مبنی بر احتمال مجدد  وقوع فتنه  -خوشبختانه انتخابات نهم مجلس شورای اسلامی با کمترین چالش امنیتی برگزارگردید . در مقام مقایسه با انتخابات سال 88 باید گفت که چه درس هایی از انتخابات سال 88 و حوادث پس از آن برای ما ( شهروندان معتقد به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ) وجود دارد ؟بعبارت دیگر کدام زمینه ها ی اجتماعی – سیاسی بود که موجب بروز بحران سال 88 گردید . (انشاالله در فرصت مناسب و با کار پژوهشی این موضوع را برای خوانندگان محترم تبیین خواهد شد.)اما این نکته را نمی توان نادیده گرفت که ظاهرا” آنچه موجب شد تا از طرف مقام معظم رهبری موضوع تغییررویکرد نظام  سیاسی در کشور از ریاستی به پارلمانی ( بحث انتخاب رییس جمهوراز طریق نمایندگان مجلس  بجای انتخاب مستقیم توسط مردم ) مورد توجه قرار گیرد همین حوادث پس از انتخابات سال 88  و زمینه های اجتماعی – سیاسی آن بود که علی رغم اهمیت تاثیر انتخابات مجلس در این موضوع(نظام پارلمانی ) , در روند انتخابات  نهمین دوره مجلس  کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفت .شاید جلب توجه افکارعمومی به بحث نظام پارلمانی و توجه به الزامات این مسئله  می توانست موجب وفاق بین جریانات سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان در انتخابات نهم مجلس شورای اسلامی شود ؛ الزاماتی نظیر: فعالیت دائمی احزاب و گروهها ی سیاسی بجای فعالیت موسمی در ایام انتخابات با برقراری سیاستهای تشویقی قانونی ,شفافیت هزینه های تبلیغاتی کاندیداها و احزاب  ,توجه به برنامه ها و سیاستهای احزاب و نقد و بررسی آنها در طول زمان بجای دوره فشرده و کوتاه تبلیغات انتخاباتی و رویکرد شخصی به سیاست وانتخابات و در نتیجه کاهش تبلیغات تخریبی علیه افراد  ومهمتر از اینها برقراری سیستم سهمیه بندی تعدادی از کرسی های نمایندگی در مجلس برای  احزاب, با در نظر گرفتن میزان آراء  هر حزب به  آراء کل کشور با بازنگری قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی.(حتی بدون الزام به برقراری الگوی نظام پارلمانی و بدون نیاز به بازنگری قانون اساسی ؛ موضوع سهمیه بندی تعدادی از کرسی های نمایندگی برای احزاب  با تغییر قانون انتخابات مجلس ,موجب جلوگیری از حذف احزاب کوچک و وفاق بین گروههای سیاسی خواهد شد وهیچ گروه , حزب وجریانی  بطور کامل حذف نمی شود تا به شیوه های نامناسب در سیاست روی بیآورد)

5- این دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی در حالی برگزار گردید که با مصوبه ی قانونی مجلس , با تمدید مدت دوره شوراهای سوم شهر و روستا ,انتخابات چهارمین دوره شوراها ی اسلامی شهر و روستا  به سال 1392  و همزمان با ریاست جمهوری یازدهم موکول شده بود . تفاوت این دوره با اعمال این مصوبه در این موضوع است که گروه ها و احزاب و جبهه های حاضر در انتخابات مجلس اخیر ,دیگرمانند انتخابات مجالس هفتم و هشتم , تحت تاثیر نتایج انتخابات شوراها نبودند ,نتایجی که هم می توانست برآوردی از میزان نفوذ و محبوبیت احزاب باشد و هم به عاملی تاثیر گذار در کم و کیف انتخابات مجلس نهم و شعارها و برنامه های احزاب و گروه ها باشد.

6-نکته آخر :برابر اعلام رسمی مقدار مشارکت در این دوره انتخابات برای تهران 48 در صد اعلام شده است . این رقم نمی تواند برای شهر تهران شامل حوزه ی انتخابیه تهران ,شمیرانات, ری و اسلام شهر؛ صحیح باشد , زیرا برابر آمار رسمی در این دوره در مجموع حوزه انتخابیه تهران شمیرانات ری و اسلامشهر جمعا” 2335124 رای اخذ شده است .اگر این رقم برابر 48 درصد واجدین حق رای باشد تعداد کل واجدین حق رای شهر تهران در سال 90 برابر با رقم 4864841 نفرخواهد بود و این رقم صحیح نیست زیرا در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در سال 1388 درمجموع  حوزه های انتخابیه تهران ,ری, شمیرانات و اسلامشهر جمعا” حدود 5 میلیون و یکصد هزار رای ماخوزه وجود داشت که این رقم خود برابر با 85 در صد واجدین حق رای بود البته باید تعداد افرادی را که در فاصله خرداد 88 تا اسفند 90 به واجدین حق رای در تهران ری شمیرانات و اسلامشهر بطور طبیعی و بلحاظ سنی اضافه می شود را نیز در نظر گرفت.حتی اگر 5 میلیون و یکصد هزار رای سال 88 برابر با 90 درصد واجدین حق رای باشد و در فاصله بین خرداد 88 تا اسفند 90 فقط 600 هزار نفر به واجدین حق رای در تهران اضافه شده باشد (برای هر سال فقط 200 هزار نفر ) در این صورت تعداد واجدین حق رای در سال 88 برابر با 5 ملیون و 600هزار نفر و این تعداد برای سال 90 برابر 6 ملیون  و200 هزارنفر محاسبه می شود بنابر این , درصد مشارکت در اسفند 90 برابر با  38 درصد خواهد بود.

 البته همانطورکه در بخش قبلی یادداشت آمد کمیت و تعداد نمی تواند به تنهایی بیانگر کیفیت کار باشد ولی به دو دلیل محاسبات فوق در این یاد داشت  انجام گردید , اول اینکه پس از گذر زمان اولین مطلبی که در خصوص انتخابات  مورد توجه قرار می گیرد همین آمار و ارقام است مانند مقدار مشارکت در ادوار انتخابات قبل و دوم اینکه احزاب و گروه ها باید مقدار موفقیت خود را در سنجش با مقدار واقعی مشارکت شهروندان بسنجند تا برآور حقیقی از جایگاه خود داشته باشند و دچار اشتباه و یا غرور ناشی از پیروزی در یک مقطع نشوند .لذا در بررسی عملکرد گروهها و احزاب و فهرست های انتخاباتی در شهر تهران باید ضریب 40 در صد را اعمال نمود .قبل از بررسی و مقایسه فهرست گروهها و احزاب در تهران تحلیل یکی از سایت های خبری را در این خصوص می بینیم :

   بنا به گزارش یکی از سایت های خبری (عصرایران ): “با عدم حضور جدی اصلاح طلبان در انتخابات مجلس نهم ، میدان انتخابات عملاً به عرصه ای برای رقابت اصولگرایان میانه رو و تندرو تبدیل شد .البته در این بین ، علی مطهری نیز در واپسین روزهای منتهی به انتخابات ، فهرست 17 نفره ای در تهران ارائه داد که در خارج کردن رقابت از دو قطبی درون اردوگاهی اصولگرایان تأثیری نداشت”. عصر ایران روند انتخابات در تهران را با کل کشور متفاوت می داند و می افزاید :
“انتخابات اما در تهران به گونه ای متفاوت از سایر شهرهای کشور رقم خورد. در حوزه انتخابیه تهران،ری،شمیرانات و اسلامشهر ، میزان مشارکت بسیار پایین تر از متوسط کشوری بود. این مشارکت پایین ، نتیجه ای متفاوت را نیز به همراه آورد: در کل کشور ، اصولگرایان معتدل که در قالب جبهه متحد اصولگرایان گرد هم آمده بودند توانستند یک پیروزی قاطع 70 درصدی را کسب کنند و رقیب تندروی آنها یعنی جبهه پایداری تنها توانست 6 کاندیدای اختصاصی خودش را به مجلس بفرستند.اما در تهران ، در مرحله نخست ، دو جبهه توفیقی دقیقاً یکسان داشتند ؛ از 5 کاندیدای برنده مرحله اول ، سه نفرشان مشترک بین دو لیست بود و از هر جبهه نیز یک نامزد اختصاصی برنده شد.اما با نگاهی به اسامی کاندیداهای راه یافته به دور دوم انتخابات تهران ، می توان دریافت که بر خلاف مسیر کل کشور ، نامزدهای جبهه پایداری سهم بیشتری را به خود اختصاص داده اند به گونه ای که از 50 کاندیدای مرحله دوم ، 24 نفر متعلق به “جبهه پایداری” هستند ، 22 نفر از “جبهه متحد” و تنها 4 نفر از “صدای ملت”. (نکات دیگری نیز در این ارتباط شایان ذکر است نظیر این نکته که نامزد های جبهه متحد به تعداد بیشتری جز 25 نفر اول هستند ) عصر ایران نتیجه گیری خود را چنین بیان می کند که:” این نشان می دهد بین میزان مشارکت مردم در انتخابات و توفیق یا عدم توفیق جریان های تندرو ، ارتباطی معنی دار وجود دارد ، بدین معنا که هر گاه ، میزان مشارکت بالا باشد ، شانس جریان های افراطی کم می شود و بالعکس. اگر در تهران ، جبهه پایداری تا بدین جای کار دست بالا را دارد به خاطر آن است که در روز رأی گیری ، بیش از نیمی از تهرانیان سر صندوق های رأی نرفتند و در غیاب اکثریت ، جبهه پایداری توانست با اتکا به شبکه های اجتماعی و سنتی خود گوی سبقت از رقیبان برباید “.

 در کل کشورالبته  وضعیت متفاوت است ,برخی افراد و گروهها مدعی هستند که نتیجه ی مرحله اول انتخابات  در کل کشوربه  وضعیت دیگری است , برای مثال این آمار برای مرحله اول ارائه شده است :”از بین  راه یافتگان به مجلس نهم ۱۷۸ اصولگرا  و از میان آن ۶۴ نفر کاندیدای اختصاصی جبهه متحد و ۹ نفر کاندید اختصاصی جبهه پایداری وهمچنین: ۵۰ کاندید مشترک جبهه متحد و پایداری و ۱۴ کاندیدای اختصاصی جبهه ایستادگی و ۳۳ نفر کاندید مشترک جبهه متحد و ایستادگی  است و ۳۵ نفر از اصلاح طلبان  و حضور ۳۹ مستقل هستند “.هرچند این آمار و ارقام قابل چون و چرا بوده و تا اتمام مرحله دوم انتخابات و تشکیل مجلس نهم ؛دستخوش تغییر خواهد بود ولی فعلا” تنها معیار ارزیابی است و باآغاز کار مجلس  نهم و تشکیل کمیسیون ها و ایجاد فراکسیونهای داخلی در مجلس دسته بندی های جدیدی را شاهد خواهیم بود.

مقایسه نتایج لیست های انتخاباتی تهران در مرحله اول (17 فهرست)*

برای مقایسه بین نتیجه عملکرد هریک از لیستهای انتخاباتی در تهران در مرحله اول انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی می توانیم به شیوه ذیل عمل کنیم :

از آنجا که بررسی  و مقایسه اسامی تمامی کاندیداها وقت گیر است لذا بر مبنای اسامی منتخبین راه یافته به مجلس در مرحله اول و 50 نفر بعدی که اجازه شرکت در مرحله دوم را دارند و نیز تعداد  نفرات مندرج در هر لیست ( برخی از لیست ها کمتر از 30 نفر هستند ) مقایسه انجام می گردد و در ابتدا خواهیم دید که 5 نفر راه یافته به مجلس در مرحله اول  در کدام لیستها حضور دارند , سپس نوبت به 50 نفر حاضر در مرحله دوم است ؛ خواهیم دید که در این میان 25 نفر اول که شانس بیشتری را دارند و در انتخاب رای دهندگان اولویت نخست بوده اند متعلق به کدام لیستها هستند ونام  25 نفر دوم در کدام لیستها آمده است و در آخر تعداد افرادی که در هر لیست انتخاباتی از رقابت باز مانده اند و جز 50 نفر مرحله دوم نیستند , بیان می گردد . در هر مرحله می توانیم برای هر فرد یک ارزش عددی در نظر بگیریم تا بتوانیم معیار مناسبی برای مقایسه داشته باشیم .البته دشواری کار مربوط به افراد مشترک در لیستهای انتخاباتی است .براین اساس برای افراد راه یافته به مجلس در مرحله اول 100 امتیاز , برای نفراتی که جز 25 نفر اول هستند 50 امتیاز و برای 25 نفر دوم نیز 25 امتیاز تا مجموع امتیازات  مثبت هر لیست بدست آید , سپس به ازای هر نفر که از رقابت  در دور دوم بازمانده است نیز 50 امتیاز منفی برای هر لیست در نظر می گیریم .می توانیم برای هر فردی که کاندیدای اختصاصی هر لیست باشد دو برابر امتیاز هر گروه  را در هر بخش در نظر بگیریم .  برای مرحله دوم نیز با توجه به لیستهای جدید عمل می گردد و البته کار آسانتر خواهد بود .(اسامی مندرج در جداول بر حسب حروف الفبا است ) *ازفهرست حزب عدالت طلبان ایران اسلامی فردی به مرحله دوم راه نیافت لذااین لیست در جدول قرار نگرفت.

جدول شماره یک – مقایسه عملکرد لیستهای انتخاباتی برای 5 نفر اول راه یافته به مجلس نهم

ادامه جدول  شماره یک

جدول شماره 2 –مقایسه عملکرد لیستهای انتخاباتی برای 25 نفر اول که به مرحله دوم راه یافتند

ادامه جدول شماره 2

جدول شماره 3 –  مقایسه عملکرد لیستهای انتخاباتی برای 25 نفر دوم که به مرحله دوم راه یافتند

*با انصراف کاتوزیان ,دهقانی از جبهه پایداری  در مرحله دوم جایگزین می گردد.

ادامه جدول شماره 3

* با انصراف کاتوزیان ,دهقانی از جبهه پایداری  در مرحله دوم جایگزین می گردد.

جدول شماره 4-مقایسه آماری عملکرد فهرستهای انتخاباتی تهران در مرحله اول

* کاتوزیان **دهقانی

ادامه جدول شماره 4

*کاتوزیان

امتیازات جدول شماره (4) به این ترتیب محاسبه شده است :”برای افراد راه یافته به مجلس در مرحله اول 100 امتیاز , برای نفراتی که جز 25 نفر اول هستند 50 امتیاز و برای 25 نفر دوم نیز 25 امتیاز , به ازای هر نفر که از رقابت  در دور دوم بازمانده است نیز 50 امتیاز منفی و برای هر فردی که کاندیدای اختصاصی هر لیست باشد  دو برابرامتیاز هر گروه ” .

کاندیداهای اختصاصی بر اساس جداول ( 1) و ( 2) و ( 3 ) عبارتند از : سقای بی ریا : بصیرت و بیداری .الهیان:جبهه متحد .استاد آقا ,خطیبی ,کفایتی و دهقانی :جبهه پایداری .

توضیح لازم اینکه در صورت هرگونه اصلاح لیستها که در اثر اشتباه نویسنده  باشد امتیاز هر لیست قابل حک و اصلاح است .

سید منصور حیدری – اراک اردیبهشت 91

مطالب مرتبط :

ملاحظاتی پیرامون انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی ۲

ملاحظاتی پیرامون انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی ۳