به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرگزاری فارس از اراک، براساس قانون دستگاه‌های مختلفی همچون شهرداری‌ها و اداره راه و شهرسازی موظف به احیای این مناطق در مدت زمان معینی هستند، به نحوی که سالانه باید ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده هر شهر احیا شود.
وجود تعداد زیاد واحد مسکونی با عمر زیاد در هر منطقه به عنوان تهدید جدی برای اغلب شهرهای بزرگ و مهاجرپذیر کشور به شمار می‌رود، بر همین اساس شهر اراک نیز از این معضل رنج برده و مشکلات متعددی گریبانگیر مردم این مناطق است.
از مهم‌ترین مشکلات موجود در این مناطق می‌توان به افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و همچنین مخاطرات طبیعی اشاره کرد، به نحوی که هر لحظه با بروز حوادث طبیعی همچون زلزله احتمال بروز صدمات جانی و مالی بسیار زیادی در این مناطق وجود دارد.
متأسفانه به دلیل سوء‌مدیریت و بی‌برنامه بودن مسئولان در گذشته معضلات موجود در مناطق حاشیه‌ای شهر و سکونت‌‌گاه‌هایی که در دوره‌های زمانی خاص بدون هیچ‌گونه ضابطه‌ای ایجاد شده‌اند، همچنان به قوت خود باقی بمانند و اقدامی مناسب برای بهبود این وضعیت در دستور کار قرار نگیرد.
هر چند دولت برای احیا بافت‌های فرسوده در گذشته به متقاضیان تسهیلات مناسبی پرداخت می‌کرد، اما متأسفانه در دو سال گذشته پرداخت این تسهیلات متوقف شده و در نتیجه می‌توان گفت که هیچ‌گونه اقدامی برای احیا این مناطق در این مدت انجام نشده است.
بسیاری از کارشناسان بخش مسکن معتقدند، در سال‌های گذشته دولت توان خود را برای ساخت و تکمیل پروژه‌های مسکن مهر مصرف کرده و به همین دلیل به رغم شعارهای متعدد هیچ‌گونه برنامه‌ای برای بافت‌های فرسوده اجرا نشده، این در حالی است که می‌توانستیم با برنامه‌ریزی مناسب و پرداخت تسهیلات به صاحبان واحدهای قدیمی، با هزینه‌های بسیار کمتر علاوه بر ایجاد مسکن برای اقشار کم‌درآمد جامعه این معضل را از بین ببریم.
در شهر اراک نیز این وضعیت به وضوح دیده می‌شود، به نحوی که تنها در چند منطقه و آن هم به صورت محدود شاهد اجرای پروژه‌های احیای این بافت‌ها هستیم.
به نظر می‌رسد، بخش دولتی نمی‌تواند به تنهایی در اجرای این امر موفق باشد، به همین دلیل استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران به عنوان راهکاری عملی برای بهبود وضعیت این مناطق به شمار می‌رود، البته باید گفت که برای تحقق این موضوع ابتدا باید زیرساخت و شرایط لازم برای ورود سرمایه‌گذاران مهیا شده و مسئولان با در نظر گرفتن طرح‌های تشویقی اقدام به جذب این افراد کنند.
*وجود ۳۳۶ هکتار بافت فرسوده در اراک
رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی در این رابطه به خبرنگار ما گفت: با توجه به افزایش مهاجرت به شهرهای بزرگ و صنعتی شاهد افزایش سکونت‌گاه‌های غیر رسمی و بافت‌های فرسوده هستیم، به نحوی که بر اساس آمارها اکنون تعداد بسیار زیادی از مردم شهرها در این مناطق سکونت دارند.
علی اسدی افزود: با توجه به شرایط موجود در بافت‌های فرسوده و ساخت و سازهای بی‌ضابطه، امروزه خدمت رسانی به این مناطق به سختی صورت می‌گیرد و به همین دلیل همواره احتمال بروز مخاطرات طبیعی در این مناطق وجود دارد، به عنوان نمونه در صورت بروز آتش‌سوزی در یکی از کوچه‌های این مناطق، حضور ماموران به سختی انجام شده و در نتیجه شاهد افزایش صدمات مالی و جانی خواهیم بود.
وی تصریح کرد: اکنون کلان‌شهر اراک دارای ۳۳۶ هکتار بافت فرسوده و ۴۵۶ هکتار سکونت‌گاه غیر رسمی است، که از مهم‌ترین سکونت‌گاه‌های غیررسمی این شهر می‌توان به منطقه کوی امام علی، باغ خلج، ۲۰ و ۳۰ متری میقان، قنات ناصری، کوی ولیعصر، شهدای صفری، صالح‌آباد و ولی آباد اشاره کرد.
رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی ادامه داد: مهم‌ترین بافت‌های فرسوده شهر اراک نیز کوی رودکی، داوران، بافت مرکزی شهر و بافت‌های فرسوده سنجان و کرهرود هستند.
رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی بیان کرد: با توجه به قدمت بافت‌های فرسوده همیشه یکی از مهم‌ترین چالش‌های مدیران استان احیای مناطق موجود در شهرهای استان بوده، به نحوی که این مناطق با چالش‌های اساسی در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و… روبرو هستند.
اسدی خاطر نشان کرد: متأسفانه مشکلات متعددی سد راه احیای بافت‌های فرسوده شهر اراک بوده، به عنوان نمونه در دو سال گذشته به دلیل مشکلات موجود در کشور تسهیلات ۳۰ میلیون تومانی تعیین شده به متقاضیان پرداخت نمی‌شود، این در حالی است که تعداد زیادی برای دریافت این تسهیلات ثبت‌نام کرده‌اند.
وی افزود: از دیگر مشکلات موجود می‌توان به ضعف مالی ساکنان این مناطق برای نوسازی واحدهای موجود اشاره کرد، علاوه بر آن نیز باید رغبت نداشتن بخش زیادی از مردم برای احیا و نوسازی را به مشکلات موجود اضافه کرد.
رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی اظهار داشت: متأسفانه اغلب بافت‌های فرسوده و به خصوص سکونت‌گاه‌های غیررسمی در اراضی ملی شکل گرفته‌اند و در زمان ایجاد این مناطق هیچ‌گونه نظارتی نیز انجام نشده و به همین دلیل امروز شاهد رشد بسیار زیاد این مناطق در شهرهای بزرگ و مهاجرپذیر هستیم.
اسدی بیان کرد: راهکار اصلی برای احیا بافت‌های فرسوده پرداخت تسهیلات دولتی به متقاضیان بوده، به نحوی که سازمان‌های مربوطه همچون شهرداری‌ها و مسکن و شهرسازی نیز باید مشوق‌های ویژه‌ای برای احیا این مناطق در نظر بگیرند، به عنوان نمونه باید بتوانیم قوانین و مقررات مورد نیاز برای تجمیع و ارائه تراکم بیشتر در این مناطق را تنظیم کنیم.
وی گفت: در صورتی که بتوان به موارد اشاره شده عمل کرد، می‌توان در سال‌های آینده به بهبود وضعیت بافت‌های فرسوده شهر اراک امیدوار بود، اکنون در اراضی دولتی پروژه‌هایی با مشارکت بخش خصوصی در حال اجراست، اما باید پذیرفت برای مشارکت بخش خصوصی باید زمینه سودآوری برای فعالان این بخش نیز مهیا شود.
رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی اضافه کرد: به عنوان نمونه تأمین زیرساخت‌ها، حل مشکلات مالکیت در این مناطق و همچنین ارائه تسهیلات و تخفیف‌های ویژه به این بخش می‌تواند به عنوان راهکاری برای کاهش اقداماتی در خصوص حاشیه‌نشینی موثر باشد.
*نبود عزم جدی برای بهبود وضعیت بافت‌های فرسوده
در همین زمینه یکی از کارشناسان بخش مسکن نبود عزم جدی را دلیل اصلی موفق نبودن در اجرای طرح نوسازی بافت فرسوده اراک دانست و گفت: متأسفانه به دلیل هماهنگ نبودن سازمان‌های مختلف در شهر اراک، اکنون اجرای این مهم با مشکلات متعددی روبروست.
محسن کمالی اظهار داشت: متأسفانه نتوانسته‌ایم در احیای بافت فرسوده موفق باشیم، به نحوی که نه تنها به ۱۰ درصد احیای سالانه دست نیافته‌ایم، بلکه این میزان بسیار پایین‌تر از پیش‌بینی‌هاست.
وی در ادامه به ظرفیت بخش خصوصی اشاره کرد و افزود: تنها راهکار برای احیای بافت فرسوده، استفاده از توان و ظرفیت بخش خصوصی است، به عنوان نمونه ابتدا باید زیرساخت‌های مورد نظر این بخش تأمین شده و سپس انتظار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را داشت، به نحوی که مواردی همچون آماده سازی پروژه‌ها، طراحی و تغییر کاربری باید توسط نهادهای دولتی و شهرداری‌ها انجام شود.
این کارشناس ادامه داد: به مرور زمان به میزان بافت‌های فرسوده موجود افزوده می‌شود و در نتیجه این موضوع نشان‌دهنده افزایش مشکلات اجتماعی و شهرسازی خواهد بود، به همین دلیل احیای هر چه سریع‌تر بافت فرسوده به عنوان ضرورت بسیار مهم باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
*گلایه از وضعیت خدمت رسانی به بافت‌های فرسوده
در همین زمینه یکی از شهروندان اراکی گفت: سال‌هاست برای دریافت تسهیلات جهت نوسازی واحد مسکونی خود ثبت‌نام کرده، اما متأسفانه به رغم پیگیری‌های بسیار زیاد موفق به دریافت هیچ‌گونه تسهیلاتی نشدیم و همچنان منتظر هستیم.
محمد سلیمی با بیان اینکه وضعیت موجود در نقاط حاشیه‌ای شهر و بافت‌های فرسوده اراک مناسب نیست، بیان کرد: شرایط موجود باعث شده است که هیچ‌گونه خدمت رسانی به این مناطق به خوبی انجام نشود و در اغلب مواقع مردم برای بسیاری از فعالیت‌هایشان با مشکل مواجه شوند، این در حالی است که بهبود وضعیت این مناطق باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
وی ادامه داد: در شرایط کنونی بافت‌های فرسوده کلان‌شهر اراک با تبدیل شدن به گلوگاه معضلات شهری نیازمند توجه بیشتر و سرعت بخشی مسئولان در اجرایی شدن تصمیم سازی‌ها است.
یکی دیگر از شهروندان گفت: انگار عادت کرده‌ایم، منتظر اتفاق باشیم و بعد از نو بسازیم و یاد نگرفته‌ایم که هزینه‌های گزاف بحران را به موقع به کار گیریم و با صرف هزینه‌های کمتر، آرامشی بیشتر بدون تلفات جانی و آثار روانی نامطلوب به ساکنان بافت‌های فرسوده کلان‌شهر اراک هدیه کنیم.
بابک احمدی با گلایه از برنامه‌ریزی نامناسب مسئولان برای احیای بافت فرسوده اراک، اظهار داشت: متأسفانه در دوره‌های مختلف اقدامات غیراصولی برای ساخت واحدهای مسکونی بدون در نظر گرفتن اصول شهرسازی در نقاط حاشیه‌ای شهر صورت گرفته که در این سال‌ها اقدام مناسبی نیز برای بهبود وضعیت این مناطق توسط مسئولان انجام نشده و همچنان معضلات موجود همچون نامناسب بودن معابر عمومی، شبکه‌های برق، آب، فاضلاب و امکان ارائه خدمات اورژانسی باقی مانده است.
رئیس هیئت مدیره شرکت آرمان ساز مرکزی از فعالان بخش مسکن نیز به خبرنگار ما گفت: مشکلات متعددی گریبانگیر احیاء بافت‌های فرسوده هستند، به نحوی که در برخی از مناطق واحدهای مسکونی به نام دولت بوده، در برخی دیگر قولنامه‌ای بودن و نداشتن سند و در برخی مناطق نبود زمین مشکلات متعددی را برای احیاء و نوسازی ایجاد کرده است.
کسری امیری‌راد در ادامه با بیان اینکه نبود زمین مشکل اصلی احیاء بافت‌های فرسوده شهر اراک است، تصریح کرد: نبود زمین به عنوان چالش اصلی سرمایه گذاران بخش خصوصی به شمار می‌رود، به نحوی که ابتدا باید آزادسازی اراضی و گرفتن سند در دستور کار مسئولان قرار گرفته و پس از آن انتظار سرمایه گذاری در این بخش را داشت.
عضو هیئت مدیره و خزانه‌دار انجمن انبوه سازان استان مرکزی بیان داشت: سه راهکار برای احیاء بافت‌های فرسوده پیشنهاد می‌شود که در ابتدا باید دولت تسهیلات مورد نیاز را پرداخت کرده و همچنین بتوان با اعتبارات دولتی اقدام به خریداری واحدهای مسکونی موجود در بافت فرسوده کنیم، پیشنهاد آخر نیز در نظر گرفتن زمین و جابه‌جایی ساکنان بافت‌های فرسوده است.
امیری‌راد افزود: در صورتی که بتوان در مناطق حاشیه‌ای اقدام به ساخت و ساز کرده و زمینه را برای جابه‌جایی ساکنان بافت‌های فرسوده مهیا کنیم و پس از آن اقدام به نوسازی بافت فرسوده کنیم، می‌توان به احیاء هر چه سریع‌تر این مناطق امیدوار بود، اما باید گفت که ابتدا باید مشکل مالکیت واحدهای مسکونی توسط مسئولان بر طرف شود.
* اصلی‌ترین راهکار برای بازسازی بافت‌های فرسوده استفاده از توانمندی‌های بخش خصوصی است
دبیر انجمن انبوه‌سازان استان مرکزی نیز گفت: متأسفانه به رغم اهمیت نوسازی بافت‌های فرسوده و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی در شهر اراک این مهم به خوبی انجام نشده و همچنان بافت‌های فرسوده بدون نوسازی باقی‌مانده‌اند و اقدامات بسیار کمی در این زمینه انجام شده است.
حمیدرضا بیات اظهار داشت: با توجه به ظرفیت بسیار بالای انبوه‌سازان و فعالان بخش خصوصی شاید یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای احیا و بازسازی بافت‌های فرسوده استفاده از توانمندی‌های این بخش باشد، به نحوی که اکنون تجربیات بسیار زیادی در تکمیل واحدهای مسکن مهر توسط این افراد وجود دارد و دولت با همکاری این بخش توانست مسکن مهر را تکمیل کند.
وی ادامه داد: در سال‌های گذشته بیشتر ظرفیت و توان فعالان بخش خصوصی و انبوه‌سازان معطوف به ساخت پروژه‌های مسکن مهر بوده است، با توجه به اینکه دولت نیز تمامی امکانات خود در حوزه مسکن را به این بخش اختصاص داده بود، شاهد هستیم که اقدامات مناسبی در راستای احیا بافت فرسوده انجام نشده است.
دبیر انجمن انبوه‌سازان استان مرکزی اظهار داشت: این در حالی است که اگر دولت اعتبارات هزینه شده در بخش مسکن مهر را در راستای تجمیع و بهبود وضعیت بافت‌های فرسوده و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی هزینه می‌کرد، شاهد روندی بهتر در بازار مسکن بودیم، به نحوی که اکنون هزینه‌های زیادی برای ساخت راه، تأمین زیرساخت‌هایی همچون آب و برق در واحدهای مسکن مهر هزینه شده، این در حالی است که در سکونت‌گاه‌های غیر رسمی و بافت‌های فرسوده تمامی این امکانات وجود دارند.
بیات افزود: نرخ سود تسهیلات پرداختی به انبوه‌سازان اکنون با افزایش قابل توجهی مواجه شده و این افراد باید ۲۲ درصد سود بپردازند و همین عامل به عنوان یکی از موانع سرمایه‌گذاری در این بخش محسوب می‌شود.
وی بیان داشت: سازمان‌های مختلف باید به وظایف خود در قبال بافت‌های فرسوده عمل کنند، به عنوان نمونه در صورتی که شهرداری و مسکن و شهرسازی تسهیلات ویژه‌ای برای صدور پروانه ساختمانی در نظر بگیرند، همچنین اداره ثبت اسناد نیز در خصوص چگونگی صدور سند برای واحدهایی که دارای مشکل ثبتی هستند، برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد، می‌توان به احیای این بخش امیدوار بود.
دبیر انجمن انبوه‌سازان استان مرکزی ادامه داد: برای جذب سرمایه‌گذار باید طرح‌های تشویقی ویژه‌ای همچون پایین آوردن نرخ سود بانکی در نظر گرفته شود، بخش خصوصی در صورتی به این مقوله ورود پیدا خواهد کرد که سودآوری مناسبی بدست آورد.
بیات یادآور شد: به نظر می‌رسد، در صورتی که نهادهای دولتی زیرساخت‌های مورد نیاز این بخش و همچنین ایجاد زمینه مناسب برای سوددهی سرمایه‌گذاران را فراهم کنند، می‌توان به آینده احیا و نوسازی بافت‌های قدیمی شهر امیدوار بود.