امروز امروز : جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ / Friday, Mar 29, 2024 آخرین بروز رسانی آخرین بروز رسانی: ۸ بهمن ۱۳۹۳ [اخبار امروز: 0]
درباره ما تبلیغات در سایت ارتباط با ما فراخوان همکاری خروجی RSS

تبلیغات اینترنتی رایگان در استان مرکزی و اراک

بخش ویژه پایگاه های اینترنتی *** همه تبلیغات

تخفیف ویژه تبلیغات در پربازدیدترین سایت استان مرکزی

شرایط و تعرفه تبلیغات *** مشاهده آگهی ها و نیازمندیها

برای آنها که حرفه ای اخبار را دنبال می کنند

راهنمای استفاده از خبرخوان *** نسخه سریع مرکزی دیلی



نقد ، انتقاد ، مقایسه / قسمت دوم

کد مطلب: 49907 | تاریخ ارسال: 25 نوامبر 2012 | چاپ صفحه

اخلاق نقد – شیوه های اخلاقی مواجهه با اندیشه ها / نوشته سید منصور حیدری

مقدمه : بنظر می رسد در ماه های آخر تصدی دولت دهم, انتقاد از عملکرد دولت مردان بنا به دلایل گوناگون از جمله شروع فعالیت انتخاباتی و تبلیغاتی رسانه ای –  افزایش یافته و فضای رسانه ای کشور را تحت تاثیر قرار دهد, لذا طی سلسله مقالاتی به بیان معنای نقد و انتقاد و اهمیت آن در ایران امروز خواهیم پرداخت . در سومین قسمت ازمجموعه ” نقد , انتقاد, مقایسه “در بخش اول  نگاهی داریم به فصل سوم از کتاب ” آیین زندگی”(اخلاق کاربردی ) از انتشارات دفتر نشر معارف که بعنوان کتاب درسی برای درس عمومی اخلاق اسلامی برای تمام رشته های دانشگاهی در سراسر ایران تالیف شده است  . این کتاب در یک مقدمه و هشت فصل تدوین شده است که عبارتند از : معنا شناسی و جایگاه اخلاق کاربردی , اخلاق دانش اندوزی , اخلاق پژوهش , اخلاق نقد , اخلاق معیشت , اخلاق معاشرت , اخلاق جنسی , اخلاق سیاست و اخلاق مناظره و گفتگوی علمی . پیشتر توسط همین قلم و در مرکزی دیلی فصل آخر کتاب ( اخلاق مناظره و گفتگوی علمی ) ارائه شده است . در فصل هفتم کتاب ( اخلاق زمامداری ) تحت عنوان وظایف اخلاقی مردم در برابر حاکمان, به موضوع مهم “امر به معروف و نهی از منکر”, اشاره شده است که در آخراین بخش آورده می شود .در بخش دوم ,حق نظارت مردم بردولت و انتقاد ازمنظر امام خمینی ( ره ) از کتاب” حقوق و آزادی های فردی از دیدگاه امام خمینی ( ره ) ” برای خوانندگان گرامی ذکر می گردد. ( حیدری )

1_فصل سوم کتاب آیین زندگی”(اخلاق کاربردی ) با جملاتی از مقام معظم رهبری درپاسخ به نامه جمعی از فضلای حوزه و دانشگاه درباره جنبش نرم افزاری و ضرورت راه اندازی نهضت تولید علم , آغاز شده است :

        ” نباید از آزادی ترسید و از مناظره گریخت و نقد و انتقاد را به کالایی قاچاق و یا امری تشریفاتی تبدیل کرد ,       چنانچه نباید به جای مناظره , به جدال و مراء گرفتار آمد و به جای آزادی , به دام هتاکی و مسئولیت گریزی لغزید. آن روز که سهم آزادی و اخلاق و سهم منطق همه یکجا و در کنار یکدیگر ادا شود , آغاز روند خلاقیت علمی در تفکر بالنده دینی , در این جامعه است و کلید جنبش تولید نرم افزاری علمی و دینی , در کلیه علوم و معارف دانشگاهی و حوزوی , زده شده است . “

 اخلاق نقد – شیوه های اخلاقی مواجهه با اندیشه ها

مطالب این فصل در 4 قسمت تدوین شده است :

1-    اهمیت و جایگاه نقد

یکی از مهمترین نشانه های شکوفایی علم و اندیشه در یک جامعه و همچنین از علائم رشد و بالندگی و پویایی یک ملت , رونق مباحثات علمی , تضارب آراء و تبادل افکار است .جامعه مورد پسند اسلام و قران , جامعه ای است که در آن عالمان ارزش و منزلتی بی بدیل داشته باشند و اندیشمندان و مبتکران و مخترعان و قهرمانان فکری و فرهنگی آن دارای ارج و ارزشی بسیار والا باشند . اگر می بینیم فضای فعلی جامعه ما این گونه نیست , باید دید مشکل در کجاست؟ …یکی از مهمترین شرایط لازم برای تحقق نشاط و پویایی علمی در جامعه و ایجاد یک جامعه علم دوست و اندیشه پرور , آزادی اندیشمندان و عالمان در ارائه اندیشه ها و نظریات علمی خود است . …آزادی اندیشه هرگز به معنای آزادی هتاکی و پرده دری و بازیچه گرفتن دین و فرهنگ و هویت یک ملت نیست. آزادی به معنای آزادی مطلق نیست و اصولا” آزادی مطلق و افسارگسیخته معنایی جز مخالفت با آزادی ندارد .

2-    معنا شناسی نقد

درباره معنای نقد و انتقاد دیدگاه های مختلفی وجود دارد . برخی بر این باورند که نقد و انتقاد صرفا” به معنای بیان خوبی ها و محصنات است و در آن نباید از نادرستی های امر مورد انتقاد سخنی به میان آورد. در مقابل برخی دیگر براین باورند که نقد و انتقاد صرفا” یا دست کم در معنای رایج و شایع آن , به معنای عیب جویی و خرده گیری است .به نظر می رسد نقد و انتقاد به معنای ” ارزیابی منصفانه ” است و برای این ارزیابی در بسیاری از موارد لازم است در کنار بیان نقاط ضعف , نقاط قوت را نیز یاآور شد.

3-    ضرورت نقد

آزادی نقد به شرط رعایت آداب اخلاقی آن در یک جامعه هیچ ضرری را در پی نخواهد داشت ؛ زیرا یا انتقاد وارد است که در آن صورت باید از منتقد تشکر کرد که عیب کار یا نادرستی اندیشه ما را گوشزد کرده است و یا وارد نیست که پاسخ داده می شود و سوء تفاهم ایجاد شده برطرف می گردد.بنابراین آزادی افراد جامعه در نقد و انتقاد از عملکرد ها و همچنین آزادی اندیشمندان در نقد آرای یکدیگر به شرط رعایت ضوابط علمی و اخلاقی , جای هیچ گونه نگرانی ندارد .

 امام صادق–علیه السلام- می فرمایند : “بهترین دوستان من کسانی اند که عیوب و نواقص من را به من هدیه دهند.”  امام علی – علیه السلام – فرموده اند :” کسی که عیب تو را به تو بنمایاند , تو را خیر خواهی کرده است  و کسی که عیوب و کاستی های تو را پنهان کند دشمن توست .”

باید دانست که نقد و انتقاد از نابسامانی ها و کج اندیشی ها از وظایف دینی مردم است . …نقد اندیشه ها و عملکرد های  نادرست , به ویژه در جایی که احتمال تاثیرگذاری آنها در میان افراد جامعه بالا باشد , یک وظیفه اجتماعی است .اگر کسی بداند که اندیشه , گفتار یا کردار خاصی موجب گمراهی افراد و یا موجب انحراف گفتاری یا رفتاری در سطح جامعه می شود , وظیفه اسلامی و انسانی او حکم می کند که به طور مستدل و منطقی در مقابل آن بایستد و مردمان را از خطر انحراف آگاه سازد . افزون بر این نقد اندیشه ها و گفتار ها و کردارهای نادرست یک فرد یا گروه , خدمت به خود آن  فرد یا گروه است .هرچند ممکن است در ابتدا , از چنین خدمتی ناراحت شوند ,اما ناراحتی آنان نباید موجب شود که ناقد , از نقد صرف نظر کند . …نقد اگر درست و بر اساس موازین اخلاقی انجام پذیرد , می تواند چشم دیگر شخص نقد شونده باشد ؛ چشمی که بی عینک حب و علاقه به اندیشه یا عملکرد او می نگرد و قصد آن دارد که ناهنجاری ها و ناراستی های او را دریابد و به او گوشزد کند .

4-    شرایط اخلاقی نقد

4-1-فهم سخن و تبحر در موضوع    4 -2- کنار نهادن حب و بغض

4-3- پرهیز از نقد متقابل              4-4- نقد انگیخته به جای انگیزه : به گفته بنگر نه به گوینده

4-5- تفکیک اندیشه و رفتاراز فرد   4-6- لزوم بردباری و نقد پذیری

4-7- پرهیز از برچسب زدن          4-8- آغاز کردن از خود

امر به معروف و نهی از منکر :

یکی دیگر از مهمترین وظایف دینی و اخلاقی مردم در قبال مسئولان , امر آنان به خوبی ها و نهی آنان ار ارتکاب بدی هاست . اگر مردم به درستی به این وظیفه خود عمل کنند , درصد خطا و اشتباه و یا انحراف مسئولان جامعه را تا حد صفر پایین می آورند . همان طور که پیشتر ( فصل اخلاق معاشرت ) در بحث امر به معروف و نهی از منکر اشاره شد , در نظام اسلامی , هیچ فردی از این حکم مستثنا نیست . حتی شخص اول نظام اسلامی , اگر اشتباهی مرتکب شود , باید با رعایت ضوابط , اشتباه او را به وی یادآور شد , و یا اگر به هر دلیلی , در اجرای معروفی کوتاهی کند باید او را به اجرای آن امر کرد. در حقیقت , مردم با اجرای این وظیفه اخلاقی ,ضعف ها و کمبودها را به مسئولان تذکر می دهند و آنان را در شناخت و رفع کاستی ها یاری می رسانند . از طرفی , به مسئولان و حاکمان و مدیران اسلامی نیز توصیه اکید شده است که نه تنها از امر به معروف و نهی از منکر زیردستان خود و مردم عادی آزرده نشئند , بلکه منتقدان و آمران به معروف و ناهیان از منکر را عزیز بدارند و آنان را بر متملقان و چاپلوسان و کسانی که همواره بر وفق مراد سخن می گویند و همه امور و مسائل را عادی و بی اشکال جلوه می دهند , ترجیح دهند . امیرمومنان در این باره به مالک اشتر چنین توصیه می کنند : ” و آن کس را بر دیگران بگزین که سخن تلخ حق را به تو بیشترگوید و درآنچه کنی یا گویی– وخدا آن را ازدوستانش ناپسند دارد– کمتر یاری ات کند .”

منبع :” آیین زندگی ” اخلاق کاربردی ,احمد حسین شریفی , دفتر نشر معارف , نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها , تهران  تابستان1389 چاپ شصت و دوم .

  2_ از نظر امام خمینی (س) نظارت بر دولت باید از سوی مردم اعمال شود تا مانع انحراف دولت از مسیر اسلامی و انسانی شود . یکی از عوامل تباهی و فساد سیاسی , عدم نظارت مردم برعملکرد دولت است : ” ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس , همه چیز , اگر کنار بروند و بسپارند دست این ها و بروند مشغول کارهایشان باشند, ممکن است یک وقت به تباهی بکشد. ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می گذرد.” صحیفه نور ج 10 ص 60

این نظارت بر عملکرد همه ی دستگاه ها , اعم از اجرایی و قانون گذاری و قضایی و همراه با نقد آن می باشد . امام این نظارت را حتی حق فرد فرد اعضای جامعه ی اسلامی می دانند که رءوسای جامعه باید درقبال آن پاسخگو باشند : “هر فردی ازافراد ملت حق دارد که مستقیما” در برابر سایرین , زمامدار مسلمین را استیضاح کند و او باید جواب قانع کننده دهد . درغیر این صورت اگر برخلاف وظایف اسلامی خودعمل کرده باشد,خود به خودازمقام زمامداری معزول است.”صحیفه نورج 4 ص110

” این مسئله مهم است و آقایان توجه کنند و همه ملت موظفند که نظارت کنند بر امور نظارت کنند . اگر من هم پایم را کنار گذاشتم , کج گذاشتم , ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتی , خودت را حفظ کن … همه ملت موظف اند به اینکه نظارت داشته باشند در همه کارهایی که الآن مربوط به اسلام است.”

موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ( س ) درجستجوی راه از کلام امام دفتر نهم ص 275-276

یکی از مهمترین درس هایی که می توان از اندیشه ی سیاسی امام خمینی درباره نقد سیاست های دولت و نظارت بر عملکرد زمامداران گرفت , رعایت فرهنگ سالم انتقاد از سوی طرفین می باشد که همراه با سلامت نفس , خیر خواهی و احترام به شخصیت افراد باشد: ” انتقادات آزاد است , به اندازه ای که نخواهند یک کسی را خفیف کنند یا یک گروهی را خفیف کنند و از صحنه خارج کنند . انتقاد برای ساختن , برای اصلاح امور , این لازم است و هر مجلس باید انتقادات را داشته باشد , لکن آن که انتقاد می کند , آرامش خاطر و با نظر صحیح انتقاد بکند و آن که انتقاد می کند , آنکه جواب می دهد آن هم صحیح و بدون اینکه غضب در آن راه داشته باشد جواب بدهد . آن وقت منطق در برابر منطق است و اگر بخواهید با هیاهو و جاروجنجال بخواهید شما یک مسئله را حل کنید و هر کس در نظر داشته باشد که طرف مقابل خودش را مثل یک دشمن بکوبد , عقل ها کنار می رود و مسائل را علاوه بر اینکه حل نمی کنند مشکل تر می کنند . “( صحیفه امام ج 14 ص 366 )بر اساس عبارات فوق , انتقاد و نقد عملکرد دولت نه تنها جایز بلکه لازم است , ولی باید سازنده باشد . در تبیین آن می توان گفت :

–          نقد , متوجه عملکرد دولت باشد نه متوجه شخصیت افراد .

–          همراه با خیر خواهی باشد .

–          نقد و پاسخ آن مبتنی بر روش های عقلی و استدلال باشد .

–          هدف نقد حذف جریان های سیاسی رقیب نباشد .

منبع: حقوق و آزادی های فردی از دیدگاه امام خمینی ( ره ) , مقصود رنجبر , مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهران چاپ اول بهار 1382 صص 144- 145

قسمت اول : نقد , انتقاد ؛ مقایسه / قسمت اول

ارسال نظر برای این مطلب مسدود شده است.